Thuisblijvers
Een uur lange documentaire bij Radiodoc: Thuisblijvers. Dit gaat over kinderen die om verscheidene redenen niet naar een reguliere school kunnen. De meesten in de podcast hebben een niet-zichtbare afwijking, zoals autisme. De docu gaat over de strijd van deze kinderen (en hun ouders) tegen het onderwijssysteem, dat alweer heel lang geleden (hoe lang eigenlijk?) hier in Nederland is uitgekristalliseerd op een bepaalde vorm en je daar niet zomaar vanaf laat wijken. Het onderwijssysteem is een erfenis uit tijden van volksverheffing en volksopvoeding. Zo’n verplicht onderwijssysteem is een logisch idee als je het in dat perspectief zet, maar je kunt je afvragen hoe dat nu zit, nu het volk, in elk geval in vergelijking met 200 jaar geleden, een stuk opgevoeder is. Is zo’n strikt systeem dan nog het beste? En kunnen we ouders niet meer vertrouwen met de opvoeding van hun kinderen? In de docu blijkt dat het een behoorlijke inzet vergt de goedkeuring van de staat te krijgen af te wijken van het systeem, ik bedoel dus dat dat misschien makkelijker moet kunnen.
Nog even terug naar het strikte: niet alleen voor thuisblijvers passen de gebaande hokjes goed. Elk mens heeft voorkeuren en dingen waar die beter in is, dingen waar die een hekel aan heeft, en dat is normaal. Ik begrijp dat je een gemeenschappelijk minimum wil handhaven, en niet zo jong al kinderen wil laten ‘specialiseren’, maar is het niet zo dat oefenen in het zo nu en dan wisselen van specialisering een uiterst nuttige vaardigheid is als arbeider later? Wie heeft er nu nog een baan voor het leven? Hoe lastig is van baan wisselen als je in de tweede helft van je arbeidsleven zit? Toch is flexibilisering een gegeven, waar mensen - denk ik - prima op voorbereid kunnen worden en dat ook prima aankunnen. Kan het zijn dat de baan voor het leven en het bijbehorende in vakjes indelende onderwijsstramien een overblijfsel is van de standenmaatschappij? “Jij bent nu eenmaal een X.” Misschien is de denkfout tegen het individualiseren van onderwijs dus dat je ergens in vast zou kunnen komen te zitten: als je geen wiskunde leert, dan heb je een achterstand die je nooit meer inhaalt. Ik ben niet bekend met dit vakgebied, maar ik durf me af te vragen of die achterstand niet meer een gevolg is van een star systeem dan dat kinderen bepaalde dingen op een bepaalde leeftijd moet leren. Evengoed, natuurlijk is het alternatief voor het huidige niet een soort onderwijshedonisme, maar meer flexibiliteit, waarvan je volgens mij heel goed kunt zeggen dat dat een waardevolle ervaring op zich is, omgaan met verschillen en veranderingen.
Vorige week keek ik de Wolfpack docu, waar natuurlijk steeds de vraag is waarom de ouders dit precies deden. Op gegeven moment wordt de moeder gevraagd of ze niet bezorgd is dat haar kinderen sociale interactie niet mistten, waarop haar antwoord is dat het soort interactie op school niet (per se) positief is. Waar ze volgens mij leek te verwijzen naar in het ergste geval pesten of anderszins omwille van niet passen negatief uitgelicht te worden. Zo had ik het nog nooit bekeken, terwijl ik daar zelf ook mee worstelde en eigenlijk nog. In de Radiodoc proef je onder de ouders van de ’normale’ kinderen dat ook sterk: je moet ‘meedoen’, ’erbij horen’, ’normaal zijn’. Normaal zijn, dat vat het allemaal samen: de norm hebben we zelf bedacht, dus waarom veranderen we die dan niet zodat die beter past, in plaats van andersom?
Tegen het einde van de radiodoc wordt er een ouder van een ’normaal’ kind geparafraseerd: we willen dat ons kind wordt voorbereid op de wereld zoals die is. Waarop ik wil zeggen: op school wordt ook de wereld gemaakt zoals die zal worden. Misschien is hebben we niet gecorrigeerd voor Survivorship bias: bijna alle ouders hebben het bestaande systeem ‘overleeft’, en zien de problemen ervan misschien teveel over het hoofd en doen ze af als een ‘ontgroening’: het ‘hoort’ er nou eenmaal bij. Voor ons/vroeger werkte het toch ook? Dat is natuurlijk een fantasie. De mensen voor wie het niet werkte hebben we niet specifiek opgezocht. En zoals je hoort in de docu, en we ons steeds beter bewust van zijn, menig kind dat niet past is ongelukkig en sommigen denken aan zelfmoord.
We leven in tijden waarin er geld en inzicht is, of tenminste het vermogen tot het verkrijgen daarvan, om systemen beter op mensen te laten passen, in plaats van andersom. Dat is niet meer verwennerij dan dat centrale verwarming leek voor holbewoners, of algemeen stemrecht voor negentiende eeuwse adel. Juist op school kunnen we zo’n nieuwe ontwikkeling het best beginnen. De fantasie dat dingen altijd al zo geweest zijn of dat wij ze toch ook overleeft hebben moet ons daarbij niet in de weg staan. Dat zou kleingeestig en kortzichtig zijn.