Neoliberalisme in de polder
Vorige week heb ik Nancy MacLeans “Democracy in Chains” uitgelezen. Vorige maand Jane Mayers “Dark Money”. Deze twee bronnen geven een verhelderende kijk op neoliberalisme, libertarisme en hoe deze middels het concept van vrijheid zonder democratie in feite de stembus met de bankrekening vervangen.
Deze boeken zijn geschreven voor en door Amerikanen, en vermelden Nederland zo uit het hoofd slechts eens als de herkomst van het protestants-fundamentalisme van de DeVos-familie. Dat een van de elementaire methoden van organisatie en outreach, binnen bepaalde kring, het Mont Pelerin gezelschap (MPS) is, is echter duidelijk. Mijn verbazing is vandaag dan ook groot genoeg wanneer ik verneem dat Mark Rutte Friedrich Hayek als zijn favoriete filosoof noemt. Waarom dit een enorme ’tell’ is, zal duidelijk zijn als je MacLean en Mayer hebt gelezen. Nog groter is mijn verbazing Frits Bolkestein tot het gezelschap behoort, en een tekening van hem het voorblad van Merijn Oudenampsens dissertatie vormt. Dat zijn twee aanknopingspunten voor de aanwezigheid van dit giftige gedachtengoed in Nederland.
Ik ben nog niet uitgelezen. Oudenampsen blogt en schrijft verspreid over meerdere posts heel wat af, en zijn these, die ook als boek is uitgegeven, maakt van hem dus de Nederlandse Mayers/MacLean. Let op: ik moet het nog lezen, maar hij staat ergens bovenaan mijn leeslijst.
Ondertussen, want wie heeft er tijd, lijken mij de volgende teksten een goed begin:
- De visie van Mark Rutte. Lubbers wordt geïdentificeerd als ook zo’n neoliberaal. Misschien is Ruttes ambitie Lubbers’ record van langstzittende premier niet het enige waarin hij hem wil verslaan. Interessant ook de woorden van James Kennedy: “Nederlandse elites, of we het nu hebben over politici of bestuurders, zijn blijkbaar overgeleverd aan krachten die hen te boven gaan: “de veranderende samenleving”, “de eisen van de tijd”, “de onvermijdelijke ontwikkelingen”, et cetera.”. Buitenpolitieke krachten zijn een vereiste verpakking voor aangedragen oplossing in de poldercultuur.
- In Positie en strategie vakbeweging van FNV/De Burcht biedt het eerste artikel een korte na-oorlogse geschiedenis waar cijfers over de afbouw van de sociaaldemocratie in Nederland worden vermeld, en hoe dit gebeurde zonder een duidelijke neoliberale voorman zoals Reagen en Thatcher hetzelfde klusje overzee klaarden. Nouja, Lubbers dus in feite, maar die herkennen wij, ten onrechte, niet als zodanig. Interessant voor verdere studie: het sleutelwoord ’embedded neoliberalism’ wordt gedropt.
- Een verkenning van het wetenschappelijk onderzoek naar de term neoliberalisme en specifiek onderzoek naar de Nederlandse context.. Interessant feitje: de (vooroorlogse) Nederlandse MPS was het ‘Comité ter Bestudering van Ordeningsvraagstukken’, wiens activiteiten (bewerken van studenten) inderdaad sterk op die van het MPS lijken. Dat Den Uyl op dit punt botste met zijn topambtenaren: veelzeggend. Veel bronnen, waaronder werken van Hans Daalder, waarvan ik ook nog een tekst op de leeslijst heb staan.