Polen, land, volk, cultuur
Recent heb ik een oud boek gelezen (gedrukt in 1965) over Polen, Polen, land, volk, cultuur. Dat klinkt als een breed onderwerp, en het boek behandelt inderdaad ook veel aspecten. Het grootste deel van het boek behandelt de geschiedenis van het land, omdat het zo verklaard waarom die aspecten zo zijn geworden, en die benadering is wat mij betreft een enorm succes. Zelden is het boek een saaie verhandeling van feiten; die staan ten allen tijden in context van het een of ander. Hiermee wordt een drie dimensionaal beeld van het land (en volk, en cultuur) geschetst, waarbij de lezer iets leert over het hoe en waarom, niet slechts wat.
De auteur was mij tot vandaag verder onbekend, Milo Anstadt, maar dit blijkt een verdienstelijke vent geweest te zijn. Dit boek was het eerste van een hele serie, maar bij boeken is het niet gebleven. Hij blijkt een TV producent geweest te zijn, docent en heeft diverse Nederlandse en Poolse onderscheidingen op zijn conto. Hij werd geboren te Lwow (toen Polen, nu Lviv Oekraïne) en kwam voor de oorlog nog als kind naar Nederland. Hij is van Joodse afkomst, en het boek (en aan de titels te zien enkele anderen ook) doen verklaren waarom zij hierheen kwamen: Joden hebben in Centraal (en misschien in heel) Europa altijd een precaire positie gehad, en zijn ouders hebben juist aangevoeld dat het in de jaren 30 tijd werd uit Lwow te vertrekken.
Dit kijkpunt, als Pool maar ook weer niet helemaal, geeft hem een goede gelegenheid niet slechts de typische Poolse geschiedenis te schrijven, die vaker wel dan niet zwelgen in het slachtofferschap, waar men weliswaar geen ongelijk in heeft maar wat toch gaat storen bij de zoveelste herhaling, maar een vollere en veelzijdiger, mijn indruk is eerlijkere, kijk weet te geven, ook op de positie van de Joden, want het boek zwelgt zeker niet in slachtofferschap. Een goed moment om te vertellen dat Polen altijd een land is geweest van vele groepen en volkeren, en dat dezen allen aandacht krijgen in het boek, alsmede de buren van Polen die zoals de meesten wel weten uiteindelijk veel invloed op het land hebben gehad.
Juist omdat ik ten tijde van lezen geen vergelijkingsmateriaal had was ik iets terughoudend dit boek tot mijn canonieke Poolse naslagwerk te benoemen, maar na het zien van de verdienstelijkheid van de auteur durf ik dat zeker. Als je kortom enige interesse in Polen hebt, als een belangrijk onderdeel van Centraal Europa, en misschien ook juist als je dat niet hebt, lees dit boek. Helaas niet meer herdrukt sinds de jaren 1960, en dus voornamelijk bij de tweedehands boekenhandels te vinden.